Σαν χρώμα ματιού, τουλάχιστον για τον άνθρωπο, υπολογίζεται το χρώμα της ίριδας του ματιού του, το οποίο μπορεί να είναι πράσινο, γαλανό, καστανό ή γκρίζο. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι ένας συνδυασμός ανοιχτού καστανού με πράσινο και μελί, που στην αγγλική αποκαλείται hazel (φουντουκί).
Το χρώμα της ίριδας του ματιού είναι ένα σύνθετο φαινόμενο που προκαλείται από την συνδυαστική της υφής, της επίστρωσης μελανίνης, του ινώδους ιστού και των αιμοφόρων αγγείων της ίριδας.
Σε όλες τις φυλές είναι σύνηθες τα μωρά να γεννιούνται χωρίς μελανίνη στα μάτια γι’ αυτό έχουν τα γαλάζια μάτια του γάλακτος, όπως τα λέμε.
Καθώς το βρέφος αναπτύσσεται αρχίζει να παράγει μελανίνες οπότε αρχίζει να σχηματίζεται το χρώμα των ματιών του το οποίο ολοκληρώνεται από τον πρώτο έως τον τρίτο χρόνο της ηλικίας του.
Το χρώμα του ματιού μπορεί να σκουρύνει ή να γίνει ανοιχτότερο, ή να αλλάξει απόχρωση κατά την πρώιμη παιδική ηλικία, την εφηβεία, κατά την εγκυμοσύνη ή από σοβαρό τραυματισμό, λόγω χημικών αντιδράσεων που οφείλονται σε ορμονικές αλλαγές.
Ας δούμε τώρα πως σχηματίζονται τα διάφορα χρώματα των ματιών.
Μάτια Γαλανά: Τα γαλάζια μάτια περιέχουν μικρές ποσότητες μελανίνης (ευμελανίνης) στην επίστρωση του βυθού της ίριδας, η οποία απορροφά μόνο τα μεγαλύτερα μήκη κύματος φωτός που προσπίπτουν σε αυτήν, αντανακλώντας και σκεδάζοντας τις μικρότερες σε μήκος (μπλε) ακτινοβολίες.
Μάτια Γκρίζα: Η απόδοση γκρίζου χρώματος στα μάτια είναι παρόμοια με αυτή των γαλανών, όμως παρατηρώντας τα σε μεγέθυνση βλέπουμε ότι περιέχουν μικρές ποσότητες ανοιχτού καστανού και κιτρινωπού χρώματος. Υπάρχουν τουλάχιστον δυο βασικοί λόγοι που καθορίζουν το γκρι χρώμα των ματιών. Ο ένας είναι η ποσότητα της μελανίνης (που είναι λίγο περισσότερη από αυτή των γαλάζιων ματιών) και ο άλλος η πυκνότητα των πρωτεϊνών στην επίστρωση της ίριδας.
Μάτια Πράσινα: Τα πράσινα μάτια οφείλουν το χρώμα τους σε μικρές έως μέτριες ποσότητες επίστρωσης μελανίνης και την αλληλεπίδραση γονιδίων και πρωτεϊνών, ένας τύπος των οποίων βρίσκεται σε όλα τα γαλάζια μάτια.
Μάτια Μελιά: (Amber στα αγγλικά, κεχριμπαρένια). Τα μελί στα μάτια είναι ένα σταθερό χρώμα που οφείλεται σε χρωστικές και όχι σε αντανάκλαση και περιέχει έντονες κιτρινωπές, χρυσαφιές και χάλκινες χροιές που οφείλονται σε ένα είδος καροτενοειδούς χρωστικής, της κιτρινωπής lipochrome, (η οποία εντοπίζεται και στα πράσινα μάτια) ευρισκομένης στην επίστρωση του βυθού της ίριδας.
Τα μελιά (amber) μάτια δεν πρέπει να συγχέονται με τα hazel, με τα οποία μοιάζουν, γιατί τα μεν μελιά έχουν σταθερό χρωματισμό ενώ τα hazel είναι μια σύνθεση ανοιχτόχρωμων χρωματισμών.
Hazel: Τα μάτια αυτού του χρώματος οφείλονται σε συνδυασμό σκεδασμού φωτός και σταθερού χρώματος αποδιδόμενου από μέτρια επίστρωση χρωστικών ουσιών στον βυθό της ίριδας. Συχνά δίνουν την εντύπωση ότι αλλάζουν χρώμα από ανοιχτό καστανό σε χρυσοπράσινο και αντιστρόφως. Συνήθως σχηματίζονται από διχρωμία (ή και πολυχρωμία) της ίριδας όπου το κυρίαρχο χρώμα μπορεί να είναι ή το ανοιχτό καστανό ή το πράσινο.
Μάτια καστανά: τα καστανά μάτια οφείλουν το χρώμα τους στην πυκνή επίστρωση μελανίνης που υπάρχει στον βυθό της ίριδας. Όσο πυκνότερη η επίστρωση μελανίνης και όσο σκουρότερος ο τύπος της επιστρωμένης μελανίνης, τόσο πιο σκούρα καστανά είναι τα μάτια. Τα καστανά μάτια ποικίλουν από ανοιχτό καστανό έως πολύ βαθύ, σχεδόν μαύρο, χρώμα.
Μάτια Μωβ (μενεξεδένια): Αν και σκούρα μπλε μάτια κάποιων ανθρώπων, όπως της Elizabeth Taylor, μπορεί κάποιες φορές να φαίνονται βιολετιά, εντούτοις πραγματικά βιολετιά μάτια εμφανίζονται μόνο σε άτομα που πάσχουν από αλβινισμό.
Μάτια κόκκινα ή βιολέ: Αυτοί οι χρωματισμοί φαίνονται, κάτω από ειδικές συνθήκες φωτισμού, μόνο σε άτομα που πάσχουν από σοβαρή μορφή αλβινισμού και οφείλονται στην πολύ χαμηλή ή σχεδόν ανύπαρκτη ποσότητα χρωστικών στην επίστρωση του βυθού της ίριδας, που επιτρέπει να διαπερνά και να φαίνεται το κόκκινο χρώμα της αιμογλομπίνης των αρτηριών αίματος που βρίσκονται στο στρώμα της ίριδας. Το κόκκινο αυτό χρώμα σε συνδυασμό με το γαλανό των αλβινικών ματιών τους προσδίδει μια χροιά ανοιχτού μωβ.
